Ayuub Cabdirisaaq iyo Yacquub Siyaad Laga soo bilaabo Jarmalka, 'saameeyayaasha dagaalka' waxay hurinayaan colaadda Soomaaliya
Saamayn layaal Soomaaliyeed ayaa baraha bulshada u isticmaali jiray in ay ku faafiyaan warar xagjir ah, ku booriyaan rabshado, lacag u ururiyaan hubka iyo in ay ammaanaan dagaalka ka socda Soomaaliya—dhammaantood waxay ka yimaadeen Jarmalka, baaritaan wadajir ah oo ay sameeyeen DW iyo baahinta dadweynaha Jarmalka ee ARD ayaa lagu ogaaday.
Ayuub Cabdirisaaq — ama “ Kabtan Ayuub,” sida ay u yaqaanaan taageerayaashiisa baraha bulshada – waxa uu si fudud boqollaal kun oo qof ku gaari karaa qoraalladiisa TikTok iyo Facebook. Farrimihiisu waxa ay inta badan xambaarsan yihiin nacayb uu u qabo qabaa’ilka Soomaaliya isku haya iyo hurin colaadeed oo iyaga ka dhan ah.
Waxana uu xirfadiisa warbaahinta bulshada ka dhistay dalka Jarmalka, halkaas oo uu yimid sanadkii 2017-kii oo uu ku sugnaa ilaa toddobo sano, isaga oo ka hoos shaqaynayay radar-ka maamulka isaga oo ku dhiirri-gelinaya in uu dhiig ku daato dalkiisa.
"Qoryaha qaata oo dagaalama," Ayuub wuxuu ku booriyay taageerayaashiisa muuqaal uu soo galiyay dabayaaqadii 2022. Isagoo bixinaya waxa uu ugu yeedhay talo wax ku ool ah oo khibrad shakhsi ah leh, wuxuu u sheegay dagaalyahannada inay fuulaan dhismayaal dhaadheer si ay u arkaan cadowga meel fog. "Qof walba ku toog wadada weyn marka aad aragto isagoo xiran dareeska ciidamada," ayuu yiri. Ma aha oo kaliya ciidamada cadawga ku ah dhacdadan, Ayuub wuxuu u sheegay dhagaystayaashiisa: Dadka u diida inay galaan dhismayaal si ay u qaataan saqafkooda sare waa in "laga toogto foodda" oo looga tago "calaamad rasaas ah wejigiisa."
Sida ay hadda shaaca ka qaadeen kooxda baadhista ee DW oo kaashanaysa idaacada guud ee Jarmalka ee ARD, masuuliyiinta Jarmalku waxay aakhirkii ku dareen dadaalka Ayuub ee kicinta ah. Waxa aanu dajinay in aanu raadraacno jidkiisa – oo aanu daraasad ku samayno saamaynta wax baabi’inta ah ee uu isticmaalo. Baaritaanku waxa kale oo uu baadhay halka uu gaadhay qof kale oo dagaal saamaynaya kaas oo wali u isticmaalaya Jarmalka gabaad si uu ugu baaqo rabshado ka dhaca Soomaaliya.
Jid colaadeed Soomaaliya waxa ay la daalaa dhacaysay colaado hubaysan iyo siyaasad qalafsan muddo tobanaan sano ah. Iyadoo dowladda federaalku ay si joogto ah ula dagaalamayso kooxda xagjirka ah ee Al-Shabab in ka badan toban sano, colaado qoto dheer oo soo jireen ah oo u dhexeeya qabaa'ilka u badan bulshada Soomaaliyeed ayaa sababay dadaallo adag oo lagu dhisayo midnimo qaran iyo in la dhiso maamul tayo leh. Xasilooni la'aantaas oo kale, ayaa dhowr gobol oo Soomaaliyeed waxay sameeyeen jidad siyaasadeed oo iyaga u gaar ah.
Sheekada Ayuub waxa ay aad ugu xidhan tahay loolanka inta badan gacan ka hadal ku dhex mara labada gobol ee waqooyiga Soomaaliya. Puntland waxaa maamula Madaxweyne Siciid Cabdullaahi Deni oo ka soo jeeda beesha Majeerteen, oo Ayuub ku taageersan yahay muuqaaladiisa. Somaliland oo jaarka la ah ayaa sannadkii 1991-kii ku dhawaaqday gooni-isu-taagga, inkastoo Jamhuuriyadda iskeed ugu dhawaaqday madaxbannaanida ay ku guul-darraysatay inay hesho aqoonsi caalami ah. Rabshado ayaa had iyo jeer ka dhaca xadka ay wadaagaan Puntland iyo Somaliland.
Ayuub waxa uu u muuqdaa mid ku faanaya in uu tafaasiil ka bixiyo dhibaatadii dhallinyaranimadiisii uu Soomaaliya kula kacayay taageerayaashiisa internetka. "Waxaan ka tagay qoyskeyga anigoo 13 jir ah, waxaana qaatay qori," Ayuub, oo hadda ku jira da'da 30-meeyada, ayaa ku yiri muuqaal YouTube ah. Waxa uu u sheegay daawadayaasha in uu ka soo dagaalamay in ka badan 30 dagaal markii uu " ahaan jiray maleeshiyo beeleed."
Ilo-wareedyo dhowr ah oo ay ka mid yihiin xiriiro ku dhow dhow maamulka Puntland ee hadda jira, ayaa u sheegay DW iyo ARD in Ayuub uu ka mid ahaa afduubayaashii afduubka u haystay maraakiibta iyo la haystayaasha madax-furasho sannadihii ugu sarreeyay ee burcad-badeedda Geeska Afrika. Labo nin oo badmaaxayaal ah oo saarnaa markab ay gacanta ku hayeen bishii March 2010 ilaa December 2012 ayaa noo sheegay in dadka afduubka u heysta uu ku jiro nin lagu magacaabo Ayuub, kaasi oo ahaa nin dheer oo caato ah, isla markaana ku hadlayay cod qoto dheer oo xamaasad leh.
Nolosha Jarmalka Sida DW iyo ARD ay awoodeen in ay xaqiijiyaan, Ayuub waxa uu markii ugu horaysay soo galay Jarmalka 2017.
Waxa uu dalbaday magangelyo, laakiin codsigiisa waa la diiday 2020. Si kastaba ha ahaatee, waxaa loo ogolaaday inuu sii joogo sidii qaxooti loo dulqaatay, xaalad ku imanaysa xuquuq ka yar marka loo eego magangelyo la aqoonsan yahay.
Sida laga soo xigtay boggiisa Facebook, Ayuub wuxuu ku noolaa Hamburg. Dhowr filim oo TikTok ah oo gaagaaban oo la dhejiyay 2022 ayaa muujinaya isaga oo jooga magaalada iyo meelo kale oo ku yaal waqooyiga Jarmalka oo ay saaxiibo yihiin.
Laakiin dhacdooyinka ayaa dhawaan dib ugu soo celin doona Soomaaliya.
February 6, 2023, rabshado ayaa ka dhacay magaalada Laascaanood ee xarunta gobolka Sool. Beesha Dhulbahante oo in badan ku taamaysay inay ka go’do Somaliland, ayaa u muuqata inay dedaalkeeda ku taageerayso maamul-goboleedka Puntland.
Boqolaal qof ayaa ku dhintay iska horimaadyadii ugu horreeyay; boqolaal kun oo kale ayaa barakacay.
Ajnabi ahaan loo dulqaadan karo, Ayuub si rasmi ah looguma ogola inuu si xor ah u safro. Si kastaba ha ahaatee, bishii Nofembar 2023, waxa uu soo galiyay goos goos ah safar uu ku tagayo Soomaaliya, halkaas oo ay ku soo dhaweeyeen oo ay ku farxeen taageerayaashiisa. Hal muqaal, oo la daabacay Noofambar 10, 2023, ayaa waxa ka muuqda Ayuub oo ay weheliyaan koox dagaalyahanno ah, oo ku fadhiya baabuur milatari oo ridaya qoriga lidka diyaaradaha ee Ruushku sameeyay.
Runtii cilmi-baadhis ay sameeyeen ARD iyo DW waxay ogaadeen in Ayuub uu ugu yaraan hal safar ku yimi Soomaaliya isagoo deggan dalka Jarmalka. Fiidiyowgii ugu dambeeyay ee isaga oo ku sugan Jarmalka waxaa la soo galiyay TikTok bishii Luulyo 2024. Waxaa la arkayay isagoo daal ku socda oo dhaafaya hoolka magaalada Neubrandenburg ee gobolka waqooyi-bari ee Mecklenburg-Vorpommern.
Dabayaaqadii 2024-kii ayuu Ayuub ka dhoofay Jarmalka, wuxuuna ku laabtay Soomaaliya. DW iyo ARD waxaa u suurtagashay in ay xaqiijiyaan in uu ku biiray ciidanka difaaca Puntland.
Cod kale oo nacayb ah oo ka yimid Jarmalka Ugu yaraan hal qof oo kale oo saameyn ku leh dagaalka Soomaalida ayaa weli sii hurinaya nacaybka ka imaanaya gudaha Jarmalka. Yacqwub Siyaad wuxuu ku wacdiyaa rabshadaha in ka badan nus malyuun taageere Facebook iyo ilaa 230,000 TikTok.
Fiidiyowyo dhowr ah oo la dhejiyay 2023, Yacqwub, oo la wadaaga qadiyadda Ayuub, ayaa ku dhiirigeliyay taageerayaashiisa inay weeraraan kuwa ka soo horjeeda: "Habeen iyo maalinba duqey, ka dibna ugu dambeyntii xeradooda ku dhaaf, madaxyada gooy."
Mid kale, wuxuu leeyahay: "Doofaaradan anigaa iska leh, oo waxaan ka saari doonaa godadkooda, oo meydkooda ayaan ku cayaari doonaa." Waxa uu ugu baaqayaa daawadayaasha in ay "dagaal galaan" oo ay " laayaan cadowga." In la dhaawaco ama xitaa la dilo, wuxuu ku andacoonayaa, "waa farxad."
Yacqwub wuxuu si badheedh ah u muujinayaa nin jeclaysigiisa: "Laa makhluuqaas, ka saar bulshada, garaaca."
Waxa xaqiijiyay DW iyo cilmi-baadhista ARD, Yacqwub waxa uu deggan yahay meel u dhow Düsseldorf. Waxa uu si cad u muujinayaa cadaawadda uu u qabo Jarmalka. Muuqaal laga soo duubay TikTok, ayuu ku sheegay in uu ku dhex nool yahay gaalada dalka gaalada.
Sida Ayuub, Yacqwub waxa uu u safray Soomaaliya tan iyo markii uu u soo guuray Jarmalka. Xagaagii 2023, dhawr bilood oo ay colaaddu Laascaanood socotay, waxa uu la wadaagay sawir isaga oo xidhan direys ay la socdaan dagaalyahanno hubaysan. Sawir kale ayaa muujinaya isagoo sita qori AK-47 ah. Iyo, muuqaal fiidiyow ah, wuxuu kula kulmayaa koox dagaalyahanno ah, oo laga yaabo inay ku sugan yihiin mid ka mid ah meelaha saxaraha ah ee gobolka.
Hadda, wuxuu ku soo laabtay Jarmalka. Ku noqoshada Soomaaliya uma muuqato Yacqwub doorasho macquul ah - wuxuu halis gelinayaa in la xiro markuu yimaado. Bishii Janaayo 2025, maxkamada ciidamada Puntland ayaa ku xukuntay isagoo maqan 10 sano oo xarig ah, kadib markii lagu eedeeyay inuu YouTube-kiisa u isticmaalay warar been abuur ah. Ma cadda duruufaha keenay xukunkan.
Saamayayaasha 'dagaalka macluumaadka' Saamaynta ka imanaysa dibadda ayaa “door aad u burburinaysa” ku leh Soomaaliya, waxaanay ku leeyihiin “saamayn weyn” xaaladda, ayuu yidhi Moustafa Ahmad, oo ah falanqeeye dhinaca ammaanka ah oo fadhigiisu yahay Somaliland. Waxa uu ku tilmaamay dhaqdhaqaaqooda khadka in uu yahay "dagaal xogeed."
Marka laga soo tago faafinta fariimaha nacaybka, Yacqwub waxa uu adeegsada baraha bulshada si uu lacag uga urursado qurba-joogta Soomaaliyeed. Waxa uu ugu baaqayaa xertiisa dumarka ah inay "iibiyaan dahabkiina oo ku deeqa lacagta."
Jamaal Cismaan, oo ah wariye Soomaaliyeed oo u shaqeeya warbaahinta caalamiga ah, ayaa sheegay in dadka saamaynta ku leh dagaalku ay saacad gudaheed ku ururiyeen tobanaan kun oo Yuuro - lacag inta badan loo isticmaalo in lagu iibsado hubka.
Cismaan waxa uu Ayuub ku tilmaamay mid soo jiidasho leh: "Wuxuu garanayaa badhamada la riixo si dadka loogu kiciyo."
Si fiican ugu xidhan Germany Dadka saamaynta ku leh ayaa caan ku ah bulshada Soomaaliyeed ee ku dhaqan dalka Jarmalka. DW iyo ARD waxa ay la sheekaysteen hal qof oo Soomaali ah oo muddo dhawr sano ah ku noolaa dalka Jarmalka, muddo dheerna la socday dhaqdhaqaaqyada Baraha Bulshada Ayuub iyo Yacquub. Waxa uu sheegay in ay jirto sabab fudud oo ay ku dhejin karaan wax kasta oo ay rabaan iyaga oo aan ka cabsanayn maamulka: "Waxay ku hadlaan af-soomaali - qofna ma fahmi karo." Wuxuu sheegay in qof kasta oo sameeya uusan weli u badneyn inuu soo sheego dadka saameynta ku leh. "Dadka intooda badan waa ka cabsadaan iyaga".
Caannimadooda ayaa xitaa ka dhigtay Ayuub iyo Yacqwub in la raadiyo xiriiriyayaal qurba-joogta Soomaaliyeed ah, halkaas oo dadka qaar ay u arkaan kuwo wax ku ool u ah soo jeedinta dareenka iyo abaabulida taageerada.
Ayuub mudadii uu ku sugnaa dalka Jarmalka waxa uu u muuqdaa in uu xidhiidh wanaagsan la lahaa Mohamed Abdulahi, oo ah gudoomiyaha ururka aan faa'iido doonka ahayn ee Somali-European Cooperation e.V. (SEKO). Muqaal, Cabdulahi waxa uu si weyn ugu mahad naqayaa waxqabadkii Ayuub ee guusha ururka. "Waan ku salaamay, Kabtan Ayuub," Abdulahi ayaa yidhi. "Aad baad u mahadsan tahay." Muuqaal kale, oo la daabacay 2022, Abdulahi wuxuu la hadlayaa Ayuub iyo Yacqwub labadaba, isagoo isla fadhiya dhexdooda. Markii uu soo bandhigayay Ayuub, Cabdulahi waxa uu ula jeedaa "saxiib ku dayasho mudan oo door weyn ka ciyaara caawinta dadka Soomaaliyeed."
Qorane Ismail Abdi ARD iyo DW waxay Abdulahi u soo bandhigeen dhawr tusaale oo ku saabsan dadaallada dadka saamaynta ku leh kicinta. Waxa uu qirtay waxa ku jira in ay ahaayeen "arxan darro" oo "aan fiicneyn", taasna loo baahan yahay in la baaro oo la cambaareeyo. Si kastaba ha ahaatee, wuxuu sheegay in uusan ahayn "qofka wax xukumaya" sidoo kale waa in la tixgeliyo in hadalladaas laga soo xigtay xaaladda dagaalka, oo mar walba ay jiraan dhinacyo iyo aragtiyo kala duwan. Wuxuu ku celceliyay in uusan horay u arag muuqaalladaas.
Cabdulahi waxa uu ugu yeedhay xidhiidhkii uu la lahaa Ayuub "saaxiibtinimo" wuxuuna yidhi "Si fiican ayaad ula shaqayn kartaa isaga." Waxa uu sheegay in SEKO ay hore ula xiriirtay Ayuub iyo Yacqwub si ay uga codsato in lagu taageero sidii dadka loo gaarsiin lahaa si ay noogu dhawaaqaan.
Markii la weydiiyay bal inuu qiyaasi karo inuu taageero weydiisto mustaqbalka, Cabdulahi wuu ka gaabsaday. Ka dib su'aalo isdaba joog ah oo la waydiiyay, wuxuu qiray in, markii la daawaday fiidiyowyada, "ma fiicna in taageero laga helo iyaga."
Ayuub wuxuu sii wadaa inuu si firfircoon uga dhex muuqdo baraha bulshada. Mid ka mid ah fiidiyowyada, wuxuu ku sheegay inuu soo laabtay "inkastoo aan nolol fiican ku heli karo Jarmalka. Qoyskaygu waxay ku nool yihiin Jarmalka, haddii aanan ka shaqeynin, waxaan helaa daryeel." Sanadkan waxa uu soo bandhigay dhowr sawir oo uu ku labisan yahay dareeska ciidanka difaaca Puntland. "Waxaan ku dhaaranayaa inaan ku siin doono $20,000," ayuu ku yiri muuqaal la soo galiyay Abriil. "Waxaan ku ballan qaadayaa lacag dhan $20,000 haddii aad hesho malleeshiyo hubaysan."
Muuqaalada Ayuub ayaa muujinaya in uu saameyn ku leeyahay gobolka. Wuxuu la wadaagay sawiro iyo muuqaalo muujinaya xiriirka gaarka ah ee uu la leeyahay madaxweynaha Puntland Siciid Cabdullaahi Deni. Hal muuqaal oo la dhejiyay horaantii 2025 ayaa muujinaya Deni oo booqanaya Ayuub oo ku jira isbitaalka.
Xidhiidhka dhow ee uu la leeyahay maamulka awgeed, Ayuub waxa uu fahmi lahaa in uu "dambi ku geli karo ciqaab la'aan," Cismaan ayaa yidhi. Caadi ahaan ma jiraan wax cawaaqib xumo ah oo ka dhalan kara falalka sharci darrada ah kuwa ka tirsan qabiillada awoodda leh ama haysta dhaqaale, ayuu yidhi. "Waxaad dili kartaa 10 qof, waxaadna mari kartaa waddooyinka maalinta xigta," ayuu yidhi. "Sidaas ayay Soomaaliya u shaqeysaa."
Jarmalka, si kastaba ha ahaatee, ficilada saameeyayaasha waxay yeelan karaan cawaaqib. Afhayeen u hadlay booliiska ayaa xaqiijiyay in baaritaan lagu sameeyay baraha Yacqwub.
"Qaybta amniga gobolka ee bilayska Düsseldorf ayaa hadda baaraya fal-dembiyeed suurtagal ah oo la xiriira tuhunka kicinta," ayuu qoray.
Iyo " Kabtan Ayuub " sidoo kale dhawaan waxay noqon kartaa walaac mar kale mas'uuliyiinta Jarmalka. Muuqaal la soo dhigay TikTok Talaadadii, wuxuu u muuqdaa inuu ku laabtay Yurub. Waxaa la arkayaa isaga oo ku dhex socda wax u muuqda waddo weyn oo ku taalla dalka Faransiiska. Dulucda muuqaalka: "In muddo ah ayaan kala maqnayn, Yurub, wax walba ma hagaagsan yihiin?"
Ayuub Cabdirisaaq iyo Yacqwub Siyaad ayaan ka jawaabin su'aalo ay soo direen DW iyo ARD.
Waxaa diyaariyay: Mathias Bölinger
Xaqiiqda-hubinta: Julia Bayer
Nuqul ka mid ah tafatirka: Milan Gagnon
Taageerada sharciga ah: Florian Wagenknecht
-----------------------------
Fikir kaaga ka dhiibo
----------------------------------
