Waxa aan ka ognahay jirdilka, xadgudubka ay Israel ku hayso maxaabiista Falastiiniyiinta

Markhaatiyo laga helay maxaabiis falastiiniyiin ah oo la sii daayay, iyo sidoo kale xaaladda meydadka ee lagu wareejiyay, ayaa muujinaya xadgudubyada Israel lagu eedeeyay.

Inta badan meydadka in ka badan 100-ka qof ee dhintay Falastiiniyiinta Israa’iil ay sii daysay ayaan weli la aqoonsan.Waxaa dib loogu celiyay Gaza iyagoo wata lambaro halkii magacyadooda, taasoo ka tagtay xubnaha qoyska ee Falastiiniyiinta la la'yahay inay si quus ah u sawiraan  meydadka, iyagoo rajeynaya inay arkaan kuwa ay jecel yihiin.

Hal shay ayaa ka muuqda calaamadihii ku haray maydadkan, iyo indho-shareerka iyo katiinadaha qaarkood oo weli saaran: Waa la jirdilay ka hor intaanay dhiman, 

Jirdilkan ayaa waxaa xaqiijiyay maxaabiis Falastiini ah oo ay Israa’iil nolol ku soo daysay, taasoo qeyb ka ah heshiiskii xabad joojinta ee Gaza oo sidoo kale lagu sii daayay maxaabiis Israa’iili ah oo ku xirnaa Gaza.

Wararka sheegaya in Israa’iil ay jirdil u geysato maxaabiista falastiiniyiinta ah ee xabsiyada ku jira ayaa ahaa mid soo noqnoqday muddo sanado ah, waxayna soo badanayeen tan iyo markii uu billowday dagaalka Israa’iil ay ku hayso Qaza, iyadoo qaar ka mid ah siyaasiyiinta Israa’iil ay arrintaas difaaceen.

Ugu yaraan 75 maxbuus falastiiniyiin ah ayaa sidoo kale ku dhintay xabsiyada Israa’iil tan iyo Oktoobar 7, 2023, sida ay sheegtay Qaramada Midoobay.

Mid ka mid ah dhacdo xusid mudan oo si gaar ah loo xusay oo xadgudub ah ayaa ahayd kufsi wadareed ay maxbuus falastiiniyiin ah u geysteen ilaalada xabsiga caanka ah ee Sde Teiman ee Israa’iil sannadkii hore. Muuqaal la xaqiijiyay ayaa muujinaya ilaalada xabsiyada Israa’iil oo isticmaalaya gaashaankooda si ay uga qariyaan kamarada ka hor inta aysan u dhaqaaqin kufsiga dhibbanaha, kaasoo socon waayay, sida ay ku warrantay warbaahinta Israa’iil.

Xadgudub ka muuqda meydka

Xaaladda meydadka Israa'iil ee lagu celiyay Qaza ayaa ah mid murugo leh.

Kooxihii baaritaanka sameeyay ayaa sheegay in meydadka ay ka muuqdaan calaamado jirdil ah, sida ay ilo caafimaad u sheegeen Al Jazeera.

Meydadka qaar ayaa waxaa ka maqan addimo ama ilko, halka qaarkood ay u muuqdeen kuwo gubtay, sida ay Arbacadii sheegtay wasaaradda caafimaadka Falastiin ee Gaza.

Dambiyada aan la qarin karin … Sidan ayaa lagu soo celiyay meydka maxaabiista Gaza - iyagoo indhaha ka xiran, u xiran sida xayawaanka, oo ay ku jiraan calaamado jirdil iyo gubasho daran," Dr Munir al-Bursh, agaasimaha guud ee Wasaaradda Caafimaadka, ayaa ku soo qoray baraha bulshada.

"Uma ay dhiman si dabiici ah - waxaa lagu fuliyay iyagoo la xakameynayo, dembi dagaal oo dalbanaya baaritaan caalami ah oo degdeg ah iyo isla xisaabtanka dembiilayaasha."

Sawirrada maydadka ayaa inta badan waxa uu sheegay al-Bursh, iyadoo khubaradu ay sheegeen in ay muujinayaan calaamado xadgudub ah.

Sameh Hamad, oo qayb ka ah guddiga meydadka ku qaabilay isbitaalka Naasir ee Gaza, ayaa sheegay in mid ka mid ah meydadka uu xitaa qoorta uga xirnaa xarig.

Isagoo la hadlayay Al Jazeera, Raed Mohammad Amer, oo ka tirsan Ururka Maxaabiista Falastiin, ayaa sheegay in ururkiisu uu ogaaday in Israel ay dil toogasho ah ku fulisay tobanaan Falastiiniyiin ah. Israa'iil waxay ballan-qaadday baaritaanno xaaladaha qaarkood, laakiin qaar badan ayaa weli furan.

Naji Cabbaas, oo ah agaasimaha waaxda maxaabiista iyo maxaabiista ee Dhakhaatiirta Xuquuqda Aadanaha ee Israa’iil, ayaa sheegay in ururkiisu “aan la yaabin” xaaladda meydadka la sii daayay.

"Waxaan diiwaan gelinay boqolaal xaaladood oo jirdil iyo dhimasho ah oo ka dhacay nidaamka xabsiga Israel, daraasiin falastiiniyiin ah oo la dilay, la garaacay ilaa la dilay, ama dhintay ka dib markii loo diiday daaweyn muddo bilo ah," Cabbaas ayaa yidhi.

Mid ka mid ah baaritaannada meydka ee uu ururku baaray ayaa muujiyay calaamado rabshado ah oo ka muuqda jirka siddeed bilood ka dib markii uu qofku dhintay, ayuu raaciyay.

"Kuwaani waa kiisas la diiwaan galiyay oo ku saabsan meydadka maxaabiista oo leh calaamado cad oo jirdil ah iyo in si naxariis darro ah loo xakameeyay ka hor inta aan la dhiman, walina kama jiraan telefishin kasta iyo wargeys kasta," Cabbaas ayaa yiri.

Al Jazeera waxa ay la xidhiidhay Guddiga Caalamiga ah ee Laanqeyrta Cas (ICRC), oo isku dubbarida wareejinta maxaabiista Falastiiniyiinta iyo Israa’iiliyiinta, si ay faallooyin uga bixiyaan.

ICRC ma aysan ka hadlin xaaladda meydadka, laakiin waxay sheegtay in diiradda shaqaalaheeda ay tahay " wareejinta sharafta leh ee hadhaagii dadka dhintay".

Milatariga Israa'iil iyo adeegga xabsiga kama jawaabin codsi faallo ah.

Maxaabiista ayaa sheegay in jirdil iyo tacadiyo loo geystay

Ku dhawaad ​​2,000 oo falastiiniyiin ah oo ka soo kala jeeda labada Gaza iyo Daanta Galbeed ee la haysto ayaa Israa’iil ay sii deysay toddobaadkan, taasoo qayb ka ah heshiiska xabbad joojinta.

Qaar badan oo iyaga ka mid ah ayay Israa'iil ku qabsatay meelo badan, iyaga oo ka tagay qoysas aan hubin in qof ay jeclaayeen la dilay iyo in Israa'iil ay wayday.

Iyadoo aan war laga hayn eheladooda la waayay tan iyo markii la waayay, xubnaha qoysku aad ayay uga naxeen muuqaalkooda iyo sheekooyinkii ay ka sheekeeyeen.

Dadka qaar ayaa si aad ah u dhaawacmay oo tabar darnaa, waxaana si toos ah looga qaaday gaadiidkii loo qaaday isbitaal si loogu daweeyo.

Mid ka mid ah maxaabiista la sii daayay oo lagu magacaabo Mahmoud Abu Foul, ayaa sheegay in jirdilka Israel ay keentay inuu lumiyo aragiisa. Abu Foul ayaa u sheegay Al Jazeera in uu lumiyay indhihiisa kadib markii hal garaac oo la garaacay uu muddo saacado ah miyir beelay.

Maxaabiis badan ayaa la soo baxay iyagoo nabaro ama nabaro muuqda leh.

Mid ka mid ah maxbuuskii la sii daayay oo lagu magacaabo Kamaal Abuu Shanab ayaa sheegay in miisaankiisa uu hoos uga dhacay 127 ilaa 68 Kg. Inan uu adeer u yahay oo la yiraahdo Faarax ayaa ooyay markii ay aragtay isaga oo leh lama aqoonsan karo.

Maxbuus kale oo la sii daayay oo lagu magacaabo Salem Iid ayaa isna sheegay inuusan dhabarka u seexan karin garaacii loo geystay, uuna seexdo isagoo fadhiya.

Waxaa jiray warbixino sheegaya xadgudubyo ka dhacay xabsiyada Israel muddo sanado ah.

Kooxda xuquuqda Israa'iil ee B'Tselem ayaa warbixin ay soo saartay bishii Agoosto ee la soo dhaafay ku sheegtay in nidaamka xabsiyada Israa'iil uu ahaa "shabakad ka mid ah xeryaha jirdilka" oo leh "falalka soo noqnoqda ee daran, rabshadaha aan sharciga ahayn; faraxumaynta galmada; bahdilid iyo hoos u dhac; gaajo ula kac ah; xaalado nadaafad darro oo lagu qasbay; hurdo la'aan; mamnuucid, iyo ciqaab ciqaabeed, cibaadada diineed; la wareegidda iyo la wareegidda dhammaan tallaabooyinka caafimaadka ee ku filan".

Ka dib waxaa jira jirdil nafsi ah. Mid ka mid ah dadka todobaadkan la sii daayay ayaa sheegay in askarta Israa’iil ay u sheegeen in qoyskiisu ay dhinteen, kadibna ay heleen iyagoo nool, iyo mid kale oo u diyaariyay gacanka gabadhiisa oo laba jir ah, balse uu ogaaday in iyada iyo xaaskiisa iyo caruur kale ay dishay Israa’iil.

Barghouti oo la beegsanayo

Wali waxaa jira ilaa 9,000 oo maxaabiis falastiiniyiin ah oo wali ku jira jeelasha Israel - mid ka mid ah kuwa ugu caansan waa hogaamiyaha Falastiin Marwan Barghouti , kaas oo Israel ay diiday in ay sii deyso.

Barghouti ayay Israa'iil ku heshay dambiga sannadkii 2004-tii in uu mas'uul ka ahaa weerarro ka dhan ah Israa'iiliyiinta, waxaana uu ku qaadanayaa xabsi daa'im dhowr ah.

Waxa uu diiday in uu aqbalo xukunka nidaamka maxkamada Israa'iil waxana uu taageersan yahay iska caabin aan rabshad lahayn, iyo sidoo kale xal laba dawladood ah.

Codbixinta ayaa si joogta ah u ogaatay in Barghouti uu yahay hogaamiyaha ugu caansan Falastiin, waxaana inta badan lala barbar dhigaa hogaamiyihii ka soo horjeeday midab takoorka iyo madaxweynihii hore ee Koonfur Afrika Nelson Mandela.

Wiilka Barghouti, Carab, ayaa u sheegay Al Jazeera toddobaadkan in Israa'iil ay aabbihiis si gaar ah ula dhaqmeen, oo ay ku jirto garaacid ay ilaalada u geysteen bartamihii bishii Sebtembar taasoo keentay inuu suuxo.

Maxbuus la sii daayay oo lagu magacaabo Mohammad al-Ardah ayaa sheegay in ciidamada Israa’iil ay feeraha Barghouti ka jebiyeen saddex meelood.

Israa’iil ayaa beenisay in si xun loola dhaqmo Barghouti iyo maxaabiista kale ee Falastiiniyiinta ah, balse difaacaas kuma aysan xaqiijin caddeymo.

Wasiirka Amniga Qaranka ee midigta-fog, Itamar Ben-Gvir ayaa kasoo muuqday muuqaal bishii Agoosto isagoo ku qeylinaya una hanjabaya Barghouti . Waa ninka masuulka ka ah adeegga xabsiga ee Israa'iil.

Arab Barghouti ayaa sheegay in Ben-Gvir uu tusay aabbihii kursi koronto ah oo uu u sheegay in ay tahay masiirkiisa.

Ben-Gvir wuxuu ku faanay sida loola dhaqmo maxaabiista Falastiiniyiinta ee uu ilaalinayo, wuxuuna difaacay askarta lagu eedeeyay inay ku xad-gudbeen maxaabiista, isagoo sheegay in "xeryaha xagaaga iyo dulqaadka argagixisada ay dhamaatay".

waxii fikir iyo faallo ah .halkaan noogu reeb